بررسی اسلوب‌های تعلیم و فتوا در بیان احکام و نقش آن در اختلاف و تعارض روایات

حدیث،‌ یکی از منابع مهم شیعه برای استنباط احکام شرعی است. این منبع،‌ در مواردی با آسیب‌هایی چون اختلاف و تعارض ظاهری مواجه است. نتیجه بررسی تطبیقی برخی از روایات به ظاهر متعارض، حکایت از آن دارد که اختلافات پدید آمده، دارای اسبابی است که با تأمل بیشتر در متن، فضای صدور، و ناقل و راوی روایت،‌ از میان خواهد رفت.‌ از جمله مسائلی که در بررسی متن و فضای صدور، باید مورد تأمل بیشتر قرار گیرد، اسلوب‌ بیانی معصوم : در تبیین احکام است. در این نوشتار به دو اسلوب «فتوا» و «تعلیم» در بیان حکم از سوی امامان و نقش آن در تعارض روایات اشاره شده است. تفاوت این دو اسلوب در قالب اجرایی، نوع حکم صادره و مخاطبان به چشم می‌خورد. اسلوب تعلیم - که مختص فقها و مفتی‌های صحابه بوده است - با دقت در تدریجی بودن تبیین حکم، تغییر حکم به واسطه نسخ و مخیر بودن در گزینش هر کدام از احکام بیان شده در این اسلوب، قابل رفع تعارض است. مخاطب امام در اسلوب فتوایی، تمام افرادی است که برای طرح سؤال جزیی و شخصی خویش به امام رجوع می‌کنند؛ خواه از اصحاب و یاران خاص و خواه از عامه مردم. توجه به شرایط، استعداد و ویژگی سائل و نیز تکلم به زبان و لهجه مخاطب از جمله مسائلی است که در این اسلوب مورد دقت قرار می‏گیرد.